Dostępność Plus to jedno z pięciu priorytetowych działań rządu Mateusza Morawieckiego. 23 kwietnia br. w Centrum Nauki Kopernik odbyła się konferencja inaugurująca program. Podczas wydarzenia doszło do podpisania deklaracji Partnerstwa na rzecz dostępności.

Czym jest dostępność w politykach publicznych?

Przygotowanie i wdrożenie Programu Dostępność Plus, który pomoże usunąć bariery infrastrukturalne i prawne, utrudniające życie między innymi osobom starszym i z niepełnosprawnościami, zapowiedział w swoim expose premier Mateusz Morawiecki.

Celem Programu jest podniesienie jakości życia i zapewnienie niezależności życia wszystkich obywateli, w tym osób starszych i osób z trwałymi lub czasowymi ograniczeniami. Służyć temu ma poprawa dostępności przestrzeni publicznej, produktów i usług w aspekcie architektonicznym, informacyjnym i komunikacyjnym.

Program wymaga zaangażowania nie tylko strony rządowej, ale także samorządów terytorialnych, przedsiębiorców, organizacji społecznych oraz mieszkańców.

Partnerstwo na rzecz dostępności

Podpisana przez przedstawicieli rządu, samorządów, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, instytucji publicznych i mediów podczas konferencji deklaracja Partnerstwa na rzecz dostępności stanowi zobowiązanie współpracy na rzecz realizacji założeń Programu Dostępność Plus.

Sygnatariusze dokumentu będą kierować się ideą dostępności i równego traktowania oraz wspólnie dążyć do wyrównania szans i dostępu wszystkich obywateli do otoczenia fizycznego, społecznego, kulturalnego, rekreacji, wypoczynku, sportu, opieki zdrowotnej, edukacji, pracy, transportu, informacji i środków komunikacji.

Fot. B. Kosiński/ MIiR

Kto skorzysta z Programu Dostępność Plus

Beneficjentami Programu będą nie tylko osoby z niepełnosprawnościami czy też starsze. Szacuje się, że nawet 30% społeczeństwa może mieć trwałe lub czasowe ograniczenia w mobilności czy percepcji. Są to nie tylko ludzie poruszający się przy pomocy kul, lasek, balkoników, protez, wózków inwalidzkich, niesłyszący, niedowidzący, z trudnościami manualnymi i poznawczymi po udarze czy też chorujący na Alzheimera, ale także kobiety w ciąży, osoby z wózkiem dziecięcym, z ciężkim bagażem oraz słabsze fizycznie.

Przyjęte rozwiązania architektoniczne oraz komunikacyjne będą uniwersalne, a więc będą służyły wszystkim z nich korzystającym (np. windy, podjazdy, informacja głosowa, oznaczenia dotykowe).

Fot. B. Kosiński/MIiR

Jak będzie działał Program?

Program ma dwa podstawowe wymiary.

Pierwszy – bardziej uniwersalny i długofalowy. Zakłada, że państwo w swoich działaniach będzie zawsze uwzględniać potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Na przykład tworząc prawo, które zagwarantuje, że nowe budynki będą pozbawione barier architektonicznych, a przestrzeń publiczna (np. wyjście z dworca, przejścia dla pieszych) będzie odpowiednio oznakowana. Ocena skutków nowych regulacji będzie dokonywana z uwzględnieniem wpływu na osoby z niepełnosprawnościami, a wszystkie nowe inwestycje (budynki, miejsca, transport) będą obowiązkowo zapewniać dostępność już na etapie ich projektowania – aż po odbiór i użytkowanie. Dotyczy to również rozwoju nowych technologii. Szczególny nacisk zostanie położony na inwestycje w nowe technologie i rozwiązania, które ułatwią życie osobom z niepełnosprawnościami i seniorom (automatyka, więcej rozwiązań on-line, telemedycyna, technologie kompensacyjne).

Drugi wymiar (bezpośredni) to bieżące i planowane inwestycje (budowlane, transportowe, technologiczne). Inwestycje polegające na modernizacji/poprawie istniejącej infrastruktury, przestrzeni, środków transportu, stron internetowych czy usług. Chodzi o ich dostosowanie do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, np. poprzez dodawanie funkcji komunikacyjnych w autobusach, likwidację progów i schodów w budynkach, poprawę jakości usług – obsługi, komunikacji, zakupów itp. dla osób z ograniczeniami w percepcji. Część efektów inwestycji takich jak np. wymiana taboru kolejowego będzie widoczna w dłuższym horyzoncie czasowym, ale część będzie widoczna szybciej np. likwidacja barier w szkołach czy gminach.

Co wspieramy?

Wszystkie wskazane wyżej działania realizowane będą w 8 obszarach: architektura, transport, edukacja, służba zdrowia, cyfryzacja, usługi, konkurencyjność i koordynacja.

Architektura

Poprawa dostępności bloków, mieszkań, instytucji publicznych i otaczającej nas przestrzeni. Wszystkie nowe inwestycje budowlane będą spełniać warunki dostępności i będą projektowane tak, aby każdy mógł z łatwością z nich korzystać. Dla istniejących budynków, pojawią się nowe możliwości ich modernizacji (na przykład montaż barierek, podjazdów, dźwigów, lekko otwierających się drzwi, automatycznego oświetlenia). 

Transport

Wszystkie nowo zakupione autobusy, tramwaje i pociągi będą dostępne dla osób o szczególnych potrzebach. Działania dotyczą nie tylko pojazdów, ale również całej infrastruktury okołotransportowej – sukcesywnie modernizowanych dworców, przystanków, zajezdni, poczekalni, peronów, węzłów przesiadkowych.

Edukacja

Inwestycje, zakup wyposażenia i lepsza organizacja – wyposażenie placówek w sprzęt do nauczania np. niewidomych czy niesłyszących uczniów, lepsze oznaczenie pomieszczeń i korytarzy, kształcenie nauczycieli i przyszłych profesjonalistów. Przedszkola, szkoły i uczelnie staną się miejscami przyjaznymi wszystkim. Wiedza o dostępności pojawi się jako element programów nauczania w różnych zawodach np. architekt, urbanista, programista.

Służba zdrowia

Poprawa dostępności architektonicznej przychodni oraz szpitali. Wyposażenie placówek w sprzęt ułatwiający komunikację (z osobą niesłyszącą, z osobą z zaburzeniami mowy), poruszanie się (oznaczenia, podjazdy, podnośniki). Zmianie ulegną także procedury, aby uwzględniały różne potrzeby pacjentów. Dodatkowo pojawią się inwestycje w obszar telemedycyny.

Cyfryzacja

Wszystkie serwisy administracji rządowej staną się uniwersalnie dostępne, tak aby każdy obywatel mógł wybrać sposób załatwienia sprawy urzędowej. Uregulowana zostanie także kwestia obowiązku nadawców programów telewizyjnych do zapewniania dostępności dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności oraz obowiązku dystrybuowania dostępnych filmów.

Usługi

Zapewnienie osobom niepełnosprawnym możliwości skorzystania z usług powszechnych (komunikacja, poczta, transport, zakupy) – także w wersji on-line. Zwiększenie dostępu do aktywnego wypoczynku, kontaktu z kulturą i kontaktów społecznych – poprawa dostępności obiektów turystycznych, sportowych, terenów rekreacyjnych (plaże, parki, place zabaw), zabytków i miejsc kultury (teatry, kina, galerie).

Konkurencyjność przedsiębiorstw

Budowa zaplecza badawczego dla różnych gałęzi przemysłu w celu poszukiwania najbardziej funkcjonalnych i ergonomicznych rozwiązań dla produktów i usług. Utworzenie 5 centrów testujących, w których firmy będą mogły przetestować pomysły na produkty oraz centrów prezentacji produktów dla potencjalnych nabywców, inwestorów i klientów. Wspierane będą także przedsiębiorstwa we wprowadzaniu na rynek nowych produktów.

Koordynacja

Zapewnienie ośrodka koordynującego, którego zadaniem będzie tworzenie polityki państwa i zarządzanie procesami w zakresie poprawy dostępności. Program zakłada przygotowanie odrębnej, horyzontalnej ustawy o dostępności, której celem będzie stworzenie podstaw prawnych dla efektywnego wdrażania dostępności. Niezależnie od zmian w prawie krajowym, niezbędna jest zmiana mentalności, szeroka edukacja społeczna podnosząca świadomość i kształcenie różnych grup zawodowych w praktycznym zastosowaniu uniwersalnego projektowania.

Źródła finansowania

Wartość inwestycji przyczyniających się do realizacji Programu wyniesie w perspektywie 2018-25 ok. 23 mld zł. Źródłami finansowania są fundusze europejskie, tzw. fundusze norweskie i EOG oraz publiczne środki krajowe (budżet państwa, środki jednostek samorządu terytorialnego, środki PFRON).

Skala inwestycji jest duża, ale nie spowoduje istotnego obciążenia dla budżetu kraju czy samorządów, gdyż Program został zaplanowany na kilka najbliższych lat. Impuls budżetowy z jakiego Polska korzysta w ramach europejskiej polityki spójności jest doskonałą okazją do zaprojektowania lepszego, bardziej przyjaznego otoczenia dla nas wszystkich.

Krótko o Programie – najważniejsze fakty

Dzięki Programowi powstanie przestrzeń dostępna dla wszystkich, co oznacza m.in.:

• około 1 000 miejsc i budynków użyteczności publicznej, w których zniesiono bariery architektoniczne i komunikacyjne
• co najmniej 20% mieszkań wybudowanych w programie Mieszkanie Plus będzie dostępnych dla osób o szczególnych potrzebach
• 100 gmin, w których poprawiono jakość przestrzeni publicznej (likwidacja barier)
• Wszystkie nowo zakupione autobusy i tramwaje będą dostępne dla osób o szczególnych potrzebach
• Wszystkie nowe budynki publiczne będą w pełni dostępne dla osób o szczególnych potrzebach
• Strony internetowe wszystkich urzędów i instytucji będą dostępne dla osób niewidomych i niesłyszących
• Co najmniej połowa czasu antenowego w TV będzie dostępna dla osób niewidomych i niesłyszących
• Systematyczna poprawa istniejącej infrastruktury i otoczenia (dworce, przystanki, parki, chodniki)

Program Dostępność Plus:

• jest dla wszystkich, w tym szczególnie dla osób starszych i osób z niepełnosprawnościami
• jest działaniem wspólnym, ponadsektorowym, wymaga wspólnego wysiłku
• jest zaplanowany na wiele lat, te zmiany wymagają czasu ale też zmieniające się społeczeństwo będzie tych zmian coraz bardziej potrzebować
• nie generuje dużych nowych kosztów, udoskonala już zaplanowane inwestycje
• jest kompleksowy, dotyka bardzo wielu ważnych sfer życia obywateli
• to pierwsza próba całościowego ujęcia tematu dostępności
• powstał przy znaczącym współudziale środowiska osób z niepełnosprawnościami 

6 kwietnia br. zakończyliśmy konsultacje społeczne i międzyresortowe programu. Wpłynęło kilkaset opinii, nad którymi teraz intensywnie pracujemy. Zarówno osoby prywatne, jak i duże instytucje i podmioty wyrażają poparcie dla programu i zaplanowanych w projekcie działań. Program zostanie przyjęty uchwałą Rady Ministrów do końca pierwszej połowy roku.